لك یَفُتْ مَن لَمْ یَمُتْ ← ماهی را هر موقع از آب بگیری تازه است

 الفائتُ لا یُستَدْرَكُ ← آب رفته به جوی نیاید

  کالقابِضِ علی الماء ← آب در هاون کوفتن  -    باد در قفس کردن

 مَقْتَلُ الرَجُل بین فَکّیْهِ ← زبان سرخ سر سبز می‌دهد بر باد .

  قُدّتْ سُیورُهُ مِنْ اَدِیمِك ← سر و ته یک کرباس‌اند

 یُقدِّمُ رِجْلاً و یُؤخّرُ أُخْری ← یک پا پس یک پا پیش می کشد.

    مِنَ القَلبِ الی القَلبِ ← دل به دل راه دارد

   اِقْلَع شَوْکك بِیَدك ←  کس نخارد پشت من جز ناخن انگشت من

لَوُقُلْتُ ثَمْره لَقال جَمْره ← اگر بگویم ماست سفید است می‌گوید سیاه است

القَولُ ینفذُ مالا تَنْفُذُ الِابَرُ ← با زبانش مار را از سوراخ بیرون می‌کشد

 و بَعضُ القولِ یَذْهَبُ فی الرِّیاحِ ← حرف او و باد هوا یکی است

 مِن کثَرهِ مَلّاحِیها غَرقتِ السَّفینهُ ← آشپز که دو تا شد آش یا شور می‌شود یا بی نمک

 هَذا الکعکُ مِن ذاک العَجِینُ ← سر و ته یک کرباس‌اند

  یَکفِیکَ مِمّا لا تَریَ ما قدْ تَرَی ← سالی که نکوست از بهارش پیداست -  به هر کجا که روی آسمان همین رنگ است

  کلّْ کَلْبٍ ببابه نَبّاحٌ ← هر سگ به درخانه خویش است دلیر

   لِبَس له جِلد النَّمِر ← برای او چاقویش را تیز کرد -  چنگ و دندان نشان دادن

   مِثلُ النّعامهِ لاطَیرٌ و لاجَمَلٌ ← به شتر مرغ گفتند بپر گفت شترم ، گفتند بار ببر گفت :مرغم

   کلّفتْنِی مُخَّ البَعُوضِ ← مرا پی نخود سیاه فرستاد

   لَیِّنُ الکَلامِ قَیْدُ القُلوب ← به نرمی برآید ز سوراخ مار

  عِنْدِ الاِمتحانِ یُکرَمُ المَرءُ اَوْ یُهان ← به کُشتی پدید آید از مرد ، مرد

     اَلْمَرءُ تَوّاقٌ اِلَی مَا لَمْ یَنَلْ ← مرغ همسایه غاز می‌نماید

    المَرْءُ بَخلیلهِ ←

بگو با که‌ای ، تا بگویم که‌ای -  تو اول بگو با کیان زیستی پس آنکه     بگویم که کیستی؟

   مَنْ یَمْشِ یَرْضَ بِما رَکِبَ ← کاچی به از هیچی.

   لایملکُ شروَی نَقِیر ← توی هفت آسمان یک ستاره هم ندارد

   مالٌ تَجْلِبهُ الرِّیاحُ تَأَخذهُ الزَّوابعُ ← باد ‌آورده را باد می‌برد

    یا مَاءُ لو  بِغَیْرك غَصِصْتُ ← هرچه بگندد نمکش می‌زنند

    لا یُنْبِتُ البَقلَه اِلاّ الَمْقلَه ← گرگ زاده عاقبت گرگ شود

    نَبْحُ الکِلابِ لا یَضُرُّ بِالسَّحابِ ← به حرف گربه سیاه باران نمی‌بارد

  ناجِزاً بِناجزٍ (نقد معامله می‌کنم) ← امروز نقد فردا نسیه

    مَن نَجَا بِرأسِهِ فقد رَبِحَ ← خَرِ ما از کُرّگی دم نداشت

  مَنْ نَهَشَتْهُ الحَیّهُ حَذِرَ الرَّسَنَ ← مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد

     هل یَنْهَضُ البازی بلاجَناح ← یک دست ، صدا ندارد

    لا نَاقَتی فی هذا و لا جَمَلی ← نه سر پیاز است نه ته پیاز

  ما اَهْوَنَ الحربَ علی النَظّاره ← بیرون گود نشسته و می‌گوید لنگش کن

    الهَوَی مِنَ النَوَی ← دوری و دوستی

   اِنّ الهَوَی شریكُ العَمَی ← عشق کور است

   الوَحْدهُ خَیرٌ مِن جَلیسِ السُّوء ← هست تنهایی به از یاران بد

     حتّی یَرِدَ الضَّبُّ . یعنی :تا بزمجّه به آبشخور بیاید ← وقت گل نی  

    وَعدُ الکریمِ دَیْنٌ ← چو عهدی با کسی کردی به جا آر که ایمان است عهد از خویش مگذار

  موَاعِیدُ عُرْقُوب (اسم مردی بدقول) ← وعده سرخرمن دادن

    مَن اِتّکل علی زادِ غَیرهِ طالَ جَوعُه ← یعنی :هرکه به امید توشه همسایه نشست ، گرسنگی اش به درازا می کشد.   - کس نخارد پشت من جز ناخن انگشت من

  ویَلٌ لِلحَسُود مِن حَسَدِهِ ← حسود هرگز نیاسود

    ویلٌ اهَونُ مِن وَیلَیْنِ ← جای شکرش باقی است

    یَومٌ لَنا و یومٌ علینا ← چنین است رسم سرای درشت  

   الیومَ خمرٌ و غداً اَمْرٌ ← چو فردا شود فکر فردا کنیم

   ما یوَمُ حَلِیمهَ بِسِرّ ← شتر سواری و دولا دولا

---------------------------------------------------------------

  اَنا الغریقُ فما خَوْفی من الَبلل ← آب که از سرگذشت چه یک وجب ، چه صد وجب

 الغَمراتُ ثمَّ یَنْجَلینَ ← پایان شب سیه سفید است

 هذاالفرسُ و هذا المیدان ← این گوی و این میدان

  اَعْظِ القَوسَ بارِیها ← کار را باید به کاردان سپرد

  لا تَطَرحِ الدُّرّ اَمام الکَلْبِ ← قدر زر زرگر شناسد

  ما لا یُدرَک کلُّه لا یُترک کلُّه ← آب دریا را اگر نتوان کشید – هم به قدر تشنگی باید چشید

  لَیِّنُ الکلامِ قَیدُ القُلوب ← زبان خوش ، مار را از سوراخ بیرون می‌آورد

   الماضِی لا یُذکَرُ ← گذشته ها گذشته .

 یَحْسَبُ المَمْطورُ اَنّ کلّاً مُطِرَ ← کافر همه را به کیش خود پندارد

  المَوتُ حَوضٌ مَوُرودٌ ← مرگ شتری است که در خانه همه می خوابد.

 اِنّ الحبیبَ الی الاِخوانِ ذوالمال ← تاپول داری رفیقتم ، عاشق بند کیفتم

   اَخْفَی من الماء تحتَ الرَّفهِ ← آب زیرکاه

   لا یعرفُ الِهرَّ من البِرّ ← هرّ را از برّ تشخیص نمی‌دهد

     واحدٌ کالَالف ← مشت نمونه خروار است

     جادَت بِوَصلٍ حینَ لا ینفع الوَصلُ ← آمدی جانم به قربانت ، ولی حالا چرا؟

    یداك اَوْکتا وفُوك نَفَخَ ← خودم کردم که لعنت بر خودم باد

   یأکَلْني سَبُعٌ ولا یأکلنُی کلبٌ ← همه را برق می‌گیرد ما را چراغ نفتی.

    کالباِحث عن حَتْفهِ بظَلْفهِ ← تیشه به ریشه خود زدن   

   لواِتّجرتَ بالأکفان ما ماتَ احدٌ. ←اگر  لب دریا بروی خشک می‌شود

   ترکُ الجواب علی الجاهل جواب ← جواب ابلهان خاموشی است

     اِنّ الجَبانَ حتفُهُ مِن فوقه ← آدم شجاع یک بار و ترسو هزار بار می‌میرد

     اَجْرَدُ مِنْ صَلَعه ← مثل کف دست

     لکُلّ ساقِطة لاقطة. ← دیوار موش دارد ، موش هم گوش داره

  سِرْ و قمرٌ لك ← تا تنور داغ است نان را بچسبان

  سِیلَ به و هو لایدری ← دنیا را آب ببرد او را خواب می برد.

    شُعاعُ الشّمْس لا یُخْفَی و نورُالحَقّ لا یُطفَی ← آفتاب همیشه پشت ابر نمی‌ماند

   مَنْ صَارَع الحقَّ صَرَعَه ← هر که با حق درافتد ور افتد.

  مَصَائبُ قَومٍ عندَ قومٍ فَوائدُ ← یعنی مصیبتهای  مردمی برای مردمی دیگر سودها دارد.

        ایّاك و اَن یَضرِبَ لسانُك عُنقك ← زبان سرخ ، سرِ سبز می‌دهد بر باد

    ضِغْثٌ علی اِبّالة ← قوز بالای قوز

   طَبیبٌ یُداوی النّاسَ و هو علیلٌ. ← کَلْ اگر طبیب بودی ، سر خود دوا نمودی .

      یا طَبیبُ طِبَّ نَفْسَك ← تو که لالایی بلدی چرا خوابت نمی‌برد؟!

  مَنْ طَلَبَ اَخاً بِلا  عَیبٍ بَقیَ بلا اَخ ← گل بی خار نباشد.

  اِنّ الطّیورَ علی اَشکالها تَقَعُ ← کبوتر با کبوتر باز با باز     کند همجنس با همجنس پرواز

 الأعمال بِخَواتِمها ← کار را که کرد ؟ آن که تمام کرد .

  اَغنی الصَّباحُ عن المِصْباح ← یعنی : بامداد به چراغ نیاز ندارد.

---------------------------------------------------------------

  اِنّ معَ الیومِ غداً . ← فردایی هم هست.

  غَداؤهُ مرهونٌ بَعَشائهِ ← هشتش گروی نه است.

  کمُستَبُضِع التَّمرِ الی الهَجَر ← زیره به کرمان می‌برد ، چغندر به هرات

  اَسْمَعُ جَعجعهً و لاأرَی طَحَناً ← حرف می‌شنوم و عمل نمی‌بینم.

  ما اَشْبهَ اللّیلة بالبارحة ← به هر کجا که روی آسمان همین رنگ است

  الشّاةُ الَمذبوحة لاتألم السَّلخَ .← مرده از نیشتر مترسانش.

لابدَّ دُونَ الشَّهْدِ من اِبَرِ النَّخلِ ← هر که را طاووس خواهد جور هندوستان کشد

 الشّیبُ کُلّه عیبٌ . یا  شایب و  عایب . ← پیری و هزار عیب.

 اِسْمَع ولا تُصدِّقْ ← بشنو و باور مکن.

 ضَیفُ العِشاء ما لَـهُ العَشاء ← مهمان دیروقت ، خرجش با خودش است.

 الطَّریفُ خفیفٌ و التّلیدُ بلیدٌ ← نو که آید به بازار کهنه شود دل آزار

  طَرْفُ الفَتی یُخبرُ عن جَنانه ← رنگ رخساره خبر می دهد از سرّ درون

  خَفِّفْ طعامَك تأمَنْ سَقامَك . ← کم بخور ، همیشه بخور.

 مَواعِیدُ عُرقُوبٍ . ← وعده سرِ خرمن می دهد.

 صاحَتْ عَصافیرُ بطنی. ← روده بزرگ روده کوچک را خورد .

  غُبار العمل خَیرٌ مِنْ زَعفران العُطلة . ← دو صد گفته چون  نیم کردار نیست.

الأعمی یَخْرأ فَوق السَّطح وَ یحسَبُ اَنّ النّاس لا یَـرَوْنَــه ← مثل کبک سرش را زیر برف می کند.

 العُنْقُود العَالی حُصْرُمُ. ← دستش به انگور نمی رسد می گوید : ترش است.

   إنَّ لِلحیطان آذاناً. ← دیوار موش دارد موش هم گوش دارد.

   قد جَعَلَ اِحدَی اُذنَیهِ بُستاناً و الأُخری مَیداناً ← یک گوشش در است ، یک گوشش دروازه

  اِسْتَوَتْ بهِ الاَرضُ ← هفت کفن پوسانده است.

 اَکَلْتُم تَـمْری و عَصیْتُم أمــری. ← نمک خوردی و نمکدان شکستی.

 ذَهَب أمسُ بِما فیه . ← گذشت آنچه گذشت

  کُلُّ اِناء بالّذی  فیه یَنْضَحُ ← از کوزه همان برون تراود که در اوست

   بَطنٌ جائعٌ و وجهٌ مَدهُون ← پز عالی ، جیب خالی.

   بعضُ الشیء اَفْضَلُ مِن لاشیء ← کاچی به از هیچی  بَاکِرْ تَسعَدْ.   ← سحر خیز باش تا کامروا شوی.

 بَلغَ السِّکّینُ العَظْم . ← کارد به استخوان رسید.

  بَیضَهُ الیومِ خَیرٌ من دَجاجه الغَدِ ← سیلی نقد به از حلوای نسیه

  ما کلُّ بَیضاءَ شَحْمَهٌ ← هر گردی ، گردو نیست

  تِلك بتلك یا عَمْروُ ← این به آن در

 کما تَدِینُ تُدانُ ← از مکافات عمل غافل مشو.

 کالمَربُوط و الَمْرعَی خَصیبٌ. ← دست ما کوتاه و خرما بر نخیل

  رَجَعَ بخُفَّی حُنَین. ← دست از پا درازتر برگشت.

 کالمُستَجِیر منَ الرَّمضاء الی النّار ← از چاله درآمد به چاه افتاد.

  رُبَّ رَمْیةٍ مِن غَیر رامٍ ← گاه باشد که کودکی نادان   به خطا بر هدف زند تیری

  الرّائدُ لایکذِبُ اَهَلهُ ← کارد ، دسته خودش را نمی‌بُــرد

  عَلی مَن تَقرأ مَزامیرَك؟ یا داوود . ← یاسین به گوش خر خواندن

  زُرْ غِبّاً تَزْدَدْ حُبّاً. ←  اگر خواهی عزیز شوی    یا بمیری یا دور شوی

 سَبَقَ السَّیفُ العَذْلَ. ← دیگر کار از کار گذشته است.

 سحابهُ صَیفٍ عَن قلیلِ تَقَشَّعُ .← این نیز بگذرد.

 ابنُ الِاسْکافِ حَفیان و  ابنُ الحائکِ عُریان. ← کوزه‌گر از کوزه شکسته آب می‌‌خورد.

 اَضیقُ مِن سُمّ الخِیاطِ ← مثل سوراخ سوزن

  تحتَ البَرّاق سمُّ ناقِعٌ . ← مار خوش خط و خال

الأعوَرُ فی بلادِ العِمیانِ مَلِکٌ. ← به شهر کوران ، یک چشم ، سلطان است.

  لیسَ الخبرُ کَالمُعایَنة. ← شنیدن کی بود مانند دیدن

  اِیّاك اَعْنِی و اسْمَعی یا جَارَتی ← در! به تو می‌گویم    دیوار! تو بشنو

 رُدَّ الحجَر مِنْ حیثُ أتاک ← کلوخ انداز را پاداش سنگ است

 الحدیدَ بالحدید یُفلِحُ ← آهن را به آهن توان کوفت

  منْ طَلَب الحَسناءَ یُعطِی مَهَرها ← هر کرا طاووس باید ، جور هندوستان کشد

    الحقیقة مُــرٌّ. ← حرف حق ،‌تلخ است .

 جاءَ بِقَرنَی حِمارٍ ← دروغ شاخدار

  ربّما اراد الصَّدیِقُ الاحمقُ نَفَعَک فَضَرَّک ← دوستی خاله خرسه

   دَوامُ الحالِ من المحال ← همیشه در به یک پاشنه نمی‌گردد

   خَرقاءُ عیّابه. ← آبکش به آفتابه می‌گوید دو سوراخ داری.

   اِخْتَلط الحابلُ بالنّابِل ← خر تو خر شد – شیر تو شیر شد.

 الخَیرُ فِیما وَقَعَ ← هرچه پیش آید ، خوش آید.

  یَدْرُجُ فی کُلّ وَکْرٍ. ← نخود هر آشی است.

  اَلْقِ دَلْوَك فی الدِّلاء. ← سنگ مفت ، گنجشک مفت.