ضرب المثل های ایرانی و معادل موضوعی آن در آیات قرآن کریم 1- تو مو می بینی و من پیچش مو
"انی اری مالاترون" سوره انفال، آیه: 48،صفحه:183
2- از کوزه همان تراود که در اوست
"کل یعمل علی شاکلته" سوه اسرا»،آیه:84،صفحه290
3- آتش که گرفت،خشک و تر سوزد
"واتقوا فتنه لاتصیبن الذین ظلموا منکم خاصه" سوره انفال،ایه:25،صفحه:179
4- شتر دیدی،ندیدی
"واذا مروا باللغوا مروا کراما" سوره فرقان،آیه:72،صفحه:366
5- رنگ رخسار گواهی دهد از سر درون
"یعرف المجرمون بسیماهم" سوره الرحمان،آیه:41، صفحه:533
6-کس نگویدکه دوغ من ترش است
"کل حزب بما لدیهم فرحون" سوره مومنون، آیه:53، صفحه:345
7- ازپی هرگریه آخر خنده ای است
" ان مع العسریسرا" سوره انشراح،آیه:6،صفحه:596
1.شكر نعمت، نعمتت افزون كند
كفر، نعمت از كفت بیرون كند
لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِیدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ(ابراهیم /7)
اگر شكر كنید ، نعمتها را بر شما افزون می كنم و اگر كفران نعمت كنید عذاب من شدید است .
2.با سیه دل چه سود گفتن وعظ
نرود میخ آهنین در سنگ
أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ (بقره/6)
آنها را انذار دهی یا ندهی (فائده ندارد و ) آنها ایمان نمی آورند
3.كبوتر با كبوتر باز با باز
كند همجنس با همجنس پرواز
الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَالطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ(نور/26)
زنهای ناپاك و زشتكار ، شایسته ی مردان ناپاكند و همچنین مردان ناپاك ، شایسته ی زنان ناپاكند . زنهای پاكدامن نیز، شایسته ی مردان پاكدامن ، و مردان پاكدامن ، شایسته ی زنان پاكدامنند .
4.با سیه دل چه سود گفتن وعظ
نرود میخ آهنین در سنگ
أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ (بقره/6)
آنها را انذار دهی یا ندهی (فائده ندارد و ) آنها ایمان نمی آورند
5.هر چه كنی به خود كنی
گر همه خوب و بد كنی
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا (اسراء/7)
اگر احسان و خوبی كنید ، به خودتان خوبی كرده اید و اگر بدی كنید ، به خود بدی كرده اید .
6.چو ایزد ببندد ز حكمت دری
به رحمت گشاید در دیگری
مَا نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا (بقره /106)
هر آیه ای را كه منسوخ كنیم یا آن را متروك سازیم ، بهتر از آن یا مثل آن را می آوریم
7. مور همان به كه نباشد پرش
و یا این مثل :خدا خر را شناخت و شاخش نداد
و همچنین :
آن دو شاخ گاو اگر خر داشتی
یك شكم در آدمی نگذاشتی
وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْضِ (شوری /27)
اگر خداوند دزقش را برای بندگانش زیاد كنند ، در زمین طغیان می كنند .
8.جواب ابلهان خاموشی است
إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً (فرقان /63)
هنگامی كه جاهلان آنها را مخاطب می سازند ، سلام می دهند .
و ما ظلمونا و لکن کانوا انفسهم یظلمون 57 - البقره ( 2 )
10.هر چه کنی بخود کنی
گر همه خوب و بد کنی
من آن چه شرط بلاغ است با تو می گویم
تو خواه از سخنم پند گیر خواه ملال
َقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَاء فَلْیُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْیَكْفُرْ ...(سوره كهف آیه 29)
و بگو حق از پروردگارتان [رسیده] است پس هر كه بخواهد بگرود و هر كه بخواهد انكار كند.
11.بنده آنی که در بند آنی
أَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنتَ تَكُونُ عَلَیْهِ وَكِیلًا ?43?
آیا آن كس كه هواى [نفس] خود را معبود خویش گرفته است دیدى آیا [مىتوانى] ضامن او باشى (43)
12.تو مو می بینی و من پیچش مو
آنچه فلانی در خشت خام می بیند دیگران در آفتاب هم نمی بینند
"انی اری مالاترون" سوره انفال/48
همانا من چیزی را می بینیم که شما نمی بینید.
13.شکر نعمت نعمتت افزون کند
کفر نعمت از کفت بیرون کند
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِیدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ ?7?
و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر واقعا سپاسگزارى كنید [نعمت] شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسى نمایید قطعا عذاب من سختخواهد بود (7)
14.واعظان كین جلوه بر محراب و منبر می كنند
چون به خلوت می روند آن كار دیگری می كنند
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ (بقره/44)
آیا مردم را به خیر و نیكی سفارش می كنید و خودتان را فراموش می نمائید
15.كبوتر با كبوتر ، باز با باز
كند همجنس با همجنس پرواز
الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَالطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ (نور / 26)
16.ناریان مر ناریان را جاذبند
نوریان مر نوریان را طالبند
از مكافات عمل غافل مشو
گندم از گندم بروید جو ز جو
فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ (زلزال/7? وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ ?زلزال/8?
هر كه هم وزن ذره اى بدى كند [نتیجه] آن را خواهد دید. و هر كه هم وزن ذره اى بدى كند [نتیجه] آن را خواهد دید.
17.هرچه رشته بود پنبه شد
وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّتِی نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِن بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكَاثًا...(سوره نحل آیه 92)
و مانند آن [زنى] كه رشته خود را پس از محكم بافتن [یكى یكى] از هم مىگسست مباشید...
أدب الطف الجزء العاشر